Lactuca virosa L. - Sałata jadowita


Rodzina Compositae - Złożone

Charakterystyka botaniczna. Występuje rzadko w lasach. Wyrasta do 1 m wysokości. Liście podługowate, kolczasto-ząbkowane, odstają poziomo. Kwiaty na wysokiej łodydze liczne, drobne, żółte, języczkowate. Kwitną w lipcu i sierpniu. Owoce czarne, podłużne, na szczycie zwężone nagie.

Główne związki czynne. We wszystkich częściach rośliny występuje biały, brunatniejący sok mleczny, zawierający 0,5-0,9% (w suchym 5-9%) gorzkich laktonów seskwiterpenowych - laktucyny i jej estru laktukopiryny. Niektóre źródła podają obecność niewielkich ilości mydriatycznie działającego alkaloidu [57]. W lecznictwie stosowany bywa wysuszony sok mleczny tzw. Lactucarium (germanicum) lub otrzymane z soku standaryzowane preparaty. W homeopatii stosowana jest esencja z całych kwitnących roślin.

Charakterystyka toksykologiczna. Toksycznie działają obecne w soku mlecznym gorycze: laktucyna i laktukopiryna. Laktucyna jest znacznie bardziej aktywna niż laktukopiryna. Oba związki działają ośrodkowo uspokajająco i depresyjnie (już we względnie małych dawkach jako antagoniści kofeiny), lecz dużo słabiej od morfiny. W odróżnieniu od morfiny nie wykazują działania analgetycznego. (Lactucarium, tzw. opium frigidum, było w ubiegłych stuleciach stosowane łącznie ze szczwołem i lulkiem czarnym jako narcoticum przy operacjach.) Obecnie w USA w środowiskach toksykomanów istnieje zainteresowanie sałatą jadowitą do celów odurzania się [89]. Uważa się, że Lactucarium nie powoduje zależności lekowej [57]. Toksyczność obu goryczy jest względnie słaba. D. Maxima Lactucarium germanicum: 0,3 g pro dosi, 1 g pro die.

Okoliczności zatruć. Zatrucia mogą zdarzyć się na skutek, przedawkowania Lactucarium przyjmowanego w celach leczniczych lub toksykomanii.

Objawy zatrucia. Poty, przyspieszenie i upośledzenie oddechu, przyspieszenie lub zwolnienie czynności serca, rozszerzenie źrenicy, zawroty głowy i uczucie upojenia, stany niezborności, szum w uszach, zaburzenia wzroku, ucisk w głowie, senność, niekiedy stany pobudzenia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe. W zatruciu doświadczalnym "na sobie" jednego badacza, który zjadł 2-2,5 g Lactucarium, wystąpiły nudności i senność; po większych dawkach ciągły nieprzerwany sen.

Leczenie. Wykonać płukanie żołądka z węglem aktywowanym, możliwie także przez sondę dodwunastniczo, w razie potrzeby podawać środki pobudzające.

Laktukopikryna [395] - lakton występujący w soku mlecznym sałaty jadowitej Lactuca virosa, podróżnika Cichorium intybus, mniszka pospolitego Taraxacum officinale z rodziny Compositae. Pod wpływem zawartych zwykle w soku mlecznym enzymów rozkłada się na laktucynę i kwas p-hydroksyfenylooctowy. Laktukopiryna wywiera depresyjny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy.